Kündekari
Anadolu’da Selçuklu döneminde gelişmiş, kendine özgü bir şekil almıştır. Selçuklu dönemi ağaç eserleri daha çok kündekari mihrap, cami kapısı, dolap kapakları gibi mimari elamanlardan oluşmaktadır. Kündekari; geometrik desenlerin delik ve zıvana ile çatma sisteminde örülen iskelete, tablalarının kiniş sistemi ile geçirilmesi suretiyle tutkalsız çivisiz olarak yapılan ahşap sanatıdır.Kündekari Osmanlıca lügatı'nda tutma, kavrama, yakalama anlamına gelir.

Kündekar
Kündekari sanatını yapan kişiye verilen ad. Kündekar Ahmet Yılçay.

Kündekari Yapımında Kullanılan Ahşap Türleri:
İç Mekân: İç mekânda ceviz şimşir armut, kiraz, sapelli (maun) gibi ağaçlar kullanılıp bezemelerde abanoz, sapelli (maun), altın varak, bağa (kaplumbağa dış kabuğu, deniz kaplumbağası) gümüş, sedef, fildişi gibi malzemeler de ahşapla beraber kullanılır.

Dış Mekân: Dış mekânda ise Meşe, sapelli(maun),ireko, dişbudak gibi sert hava hava şartlarına dayanıklı ağaçlar kullanılır.

Kündekarinin Korunması
Emprenye
Emprenye, çeşitli yöntemlerle ahşabın bünyesine değişik kimyasal maddelerin emdirilmesi işlemidir. Bu işlemle ahşabı mantar, böcek, termit, deniz kurdu gibi zararlılardan koruyarak ahşabın hizmet ömrü en az 10 kat arttırılmaktadır.

Emprenye işlemi, ahşabın türüne, kullanılacağı ortama ve beklenen hizmet ömrüne bağlıdır. Esas olarak emprenye işleminin seçiminde 2 temel kullanım alanı gözönüne alınmalıdır: Toprak ile temas halinde olan ahşaplar (zemin seviyesindeki ahşaplar) ve toprak ile teması olmayan ahşaplar (zemin seviyesi üzerindeki ahşaplar). Emprenye işlemi özel olarak tasarlanmış emprenye tesislerinde yapılır ve aşağıdaki aşamalardan geçerek sonlanır:

• İlk vakum: Bu işlem ahşabın hücrelerindeki havayı boşaltmak ve emprenye maddesini daha iyi emmesi için yapılır
• İlk vakumdan sonra emprenye kazana doldurulur ve basınç işlemi başlatılır.
• Basınç uygulaması yaklaşık 1-1.5 saat süresince veya gerekli emprenye maddesi miktarı emdirilene kadar devam edilir.
• Basınç süresi tamamlandığında emprenye kazandan boşaltılır ve vakum işlemi başlar.
• Ahşabın bünyesinde ve yüzeyindeki fazla emprenyenin alınması için vakum yapılır.

Gomalak Cilası
Gomalak doğal bir reçinedir. Bitkisel ve hayvansal bir üründür. Vatanı Hindistan olan ve yaprak bitine benzeyen bir böceğin çıkardığı salgıdan elde edilir. Ham gomalağın içinde karışık halde mum, reçine, yağ ve renk veren yabancı cisimler bulunur. Daldan alınan parçalanan, yıkanan, temizlenen ham gomalaktan yabancı cisimler arıtılır. Beyaz gomalak en üstün kaliteli pahalı türdür. Limon gomalak, altın gomalak, kırmızı gomalak adı verilen türlerde kalite gittikçe düşer ve fiyatı ucuzlar. Gomalak, ağaç üzerinde diğer bütün örtü gereçlerinden daha rahat uyum sağlayan bir film katmanı oluşturur. Ağacın çalışmasına, şekil değiştirmesine uyar, çatlamaz ve yüzeyden ayrılmaz.

Poliüretan Vernik
İki elamanlı bir verniktir. Kimyasal tepkimeli vernikler grubundandır. Eritici, inceltici sıvısı buharlaşırken elemanları kimyasal tepkimeye girer. Değişik dış etkilere oldukça dayanıklı bir film katmanı oluşturur. Poliüretan vernikler hemen hemen bütün tekniklerle yüzeye sürülebilir. Fırça, püskürtme, silindir vernikleme, daldırma, dökme yöntemi ile uygulanabilir. Ağaca sürülen vernik 2-3 saat içinde sertleşir. İlk katın sertleşme süresi 1:3 oranında kısalır. Verniğin kuruma ve sertleşmesinin olumsuz yönde etkilenmemesi için atölye sıcaklığı 18-20 derece arasında tutulmalıdır. Poliüretan sürülecek ağacın nemi en çok %15 olmalıdır. Özelliği bilinmeyen bir vernikle verniklenmiş ahşap ve eski verniğin üzerine poliüretan vernik sürülürse, uygunsuz sonuçlarla karşılaşılabilir. En güvenilir sonuç, verniğin yeni perdah edilmiş temiz bir ağaç yüzeyine sürüldüğü zaman alınır. Birinci kat olarak sertleştirici konulmuş ve % 50 oranında poliüretan tineri ile inceltilmiş vernik püskürtmek veya sürmek faydalıdır. Bundan sonra sürülen verniğin yapacağı film suya, eritici sıvılara,
sürtünmeye karşı daha büyük bir dayanım gösterir.

Kündekâri Kaynak:

-M.E.B., MEGEP, İnşaat Teknolojisi, Ankara 2007.

Kündekari Çeşitleri

Hakiki Kündekâri

Bir çatma tekniği olan hakiki kündekâri, sekizgen baklava ve yıldız biçiminde olan, içi arabesk kabartmalı ahşap parçalarla, bunları birbirine bağlayan oluklu ahşap kirişler içine geçerek bağlanmıştır. Geometrik ahşap parçalar negatif veya pozitif geçmelerle birbirine bağlanarak, yapılacak parça bir uçtan başlayarak adeta sepet örer gibi örülerek bütüne gidilir.
Günümüze kadar gelmiş çok muhteşem örneklerin pek çoğunun örgü sistemi çözülememiş,çeşitli sebeplerden yıpranıp dağılan birkaç kapıyı toplayıp eski haline getirmek mümkün olamamıştı.

Taklit Kündekâri

Hakiki kündekârinin daha kaba ve az ustalık isteyen bir grubudur. Bu örneklerde ahşap bloklar üzerinde sekizgenler yıldızlar, baklavalar vb. geometrik şekillere ayrılarak elde edilir. Kafesi oluşturan kirişler ahşap çıtalardan çakılmıştır. Taklit kündekâri yapılış tekniğine göre üç gruba ayrılır.

Kabartma Kündekâri

Çakma ve kabartma kündekâri tekniğinde minber yan aynalıkları veya kapı kanatları aynı ahşap bloklarının yan yana geçirilmesi ile tamamlanır. Bu ahşap bloklardan içi arabesk dekorla süslü sekizgenli baklava yıldız şekilli kısımlar kabartma halinde işlenmiştir. Bu çıkıntılı satıhların arasına geometrik kafesi oluşturan kirişler çakılmıştır. Görünüşte hakiki kündekâriden güç ayrılan bu teknikte sekizgen yıldız ve baklavalarla(ahşap blokla yekpare oldukları için) çivi yoktur. Aradaki çıtalar çivi ile tutturulmuştur. Ahşap blokların kuruyup küçülmesi halinde panoların arasında boydan boya ayrıklar görülür. Bu taklit kündekârinin aslına en yaklaşan ve ustalık isteyen bir örneğidir.

Tamamen Çakma ve Yapıştırma Kündekâri

Tamamen çakma ve yapıştırma kündekâri taklit grubunun daha kaba ve az ustalık isteyen örneklerini sunar. Bu işçilikte ahşap bloklar üzerine sekizgenler, yıldızlar, baklavalar ve geometrik kafesi meydana getiren ahşap kirişler çakılmıştır. Ahşap blokların kuruyup küçülmesiyle burada da blokların arasında ayrıklar görülür.

Tamamen Kabartmalı Kündekâri

Tamamen kabartmalı kündekâri oldukça yaygındır. Daha az kalınlığı olan pencere kepengi, kapı ve minber kapılarının altında kullanmışlardır. En bol örneklerin olduğu bu grupta sekizgenler bloğun kabartması halindedir. Kabartmalar fazla yüksek değildir. Geometrik kafesi ile arabeskli iç dolguları belirli bir düzey ayrımı göstermez.